Con đường phát triển bền vững của Wikipedia: Nền tảng kiến thức miễn phí, không có quảng cáo hoạt động như thế nào cho đến nay?

Wikipedia, với tư cách là bách khoa toàn thư trực tuyến lớn nhất thế giới, đã trở thành hình mẫu của hàng hóa công trong thời đại internet nhờ vào chế độ chỉnh sửa mở và hoạt động phi thương mại. Bài viết này sẽ khám phá mô hình vận hành của Wikipedia và những thách thức mà nó phải đối mặt từ các khía cạnh sản xuất nội dung, nguồn vốn, phân bổ chi tiêu.

Nội dung do người dùng tạo: Phương thức sản xuất tri thức mang tính cách mạng

Wikipedia đã áp dụng mô hình "Nội dung do người dùng tạo" (UGC), bất kỳ ai cũng có thể tham gia chỉnh sửa các mục từ. Mô hình "crowdsourcing" từ dưới lên này đã giúp thông tin của Wikipedia mở rộng nhanh chóng đến các lĩnh vực khác nhau, vượt qua những giới hạn của bách khoa toàn thư truyền thống. Hiện tại, có hàng triệu tình nguyện viên trên toàn thế giới tham gia duy trì, với khoảng 300 sự kiện chỉnh sửa xảy ra mỗi phút.

Để đảm bảo độ chính xác của nội dung, Wikipedia đã thiết lập nhiều cơ chế bảo đảm.

1. Cung cấp chức năng hoàn tác từ, có thể nhanh chóng sửa chữa chỉnh sửa ác ý
2. Sử dụng bot tự động sửa lỗi rộng rãi
3. Thiết lập các vai trò như quản trị viên và nhân viên kiểm tra để thực hiện rà soát thủ công
4. Thành lập hội đồng trọng tài xử lý các tranh chấp phức tạp

Ngoài ra, Wikipedia áp dụng các giấy phép mã nguồn mở như CC BY-SA 4.0, cho phép người dùng tự do chia sẻ và chỉnh sửa nội dung, thúc đẩy sự lan tỏa của tri thức.

Nguồn vốn: Dựa vào quyên góp để hỗ trợ hoạt động

Là một tổ chức phi lợi nhuận, Wikipedia chủ yếu phụ thuộc vào các khoản quyên góp để duy trì hoạt động, các nguồn chính bao gồm:

1. Người dùng quyên góp nhỏ: chiếm trên 90%, trung bình mỗi người quyên góp 11 đô la.
2. Doanh nghiệp và quỹ tài trợ: như Google, Microsoft, v.v.
3. Quỹ tài trợ dự án cộng đồng
4. Dịch vụ API trả phí Wikimedia Enterprise
5. Bán hàng hóa xung quanh
6. Lợi nhuận đầu tư

Năm tài chính 2022-2023, tổng doanh thu của Quỹ Wikimedia đạt 180 triệu USD.

Phân bổ chi tiêu: Kỹ thuật và nhân lực là chi phí chính

Chi phí chính của Wikipedia bao gồm:

1. Lương và phúc lợi nhân viên: chiếm 60%, dùng cho bảo trì kỹ thuật và vận hành cộng đồng
2. Máy chủ và trung tâm dữ liệu: duy trì 6 trung tâm dữ liệu toàn cầu
3. Xây dựng cộng đồng: chiếm 14%, dùng cho các hoạt động thưởng và tài trợ khác nhau
4. Dịch vụ chuyên nghiệp: tư vấn pháp luật, hỗ trợ kỹ thuật, v.v.
5. Chi phí văn phòng và quản lý: khoảng 15%
6. Chi phí hoạt động gây quỹ: chiếm 4%

Những thách thức phải đối mặt

Mặc dù đạt được thành công lớn, Wikipedia vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức:

1. Sự không ổn định của nguồn thu nhập
2. "Siêu quyên góp" và "lừa đảo quyên góp" nghi vấn
3. Tranh chấp về độ chính xác và tính trung lập của nội dung
4. Số lượng biên tập viên hoạt động giảm
5. Cuộc tranh giành quyền lực giữa cộng đồng và quỹ
6. Thiếu sự đa dạng trong tình nguyện viên

Tóm tắt

Sự thành công của Wikipedia đã cung cấp kinh nghiệm quý giá cho sự phát triển bền vững của hàng hóa công. Nó đã đạt được sự phát triển đáng kể trong thời đại internet thông qua nguồn tài chính ổn định, việc sử dụng quỹ hiệu quả, quản lý tài chính minh bạch và sự tham gia sâu sắc của cộng đồng. Tuy nhiên, những thách thức mà nó phải đối mặt cũng đáng để các nhà xây dựng hàng hóa công khác cảnh giác. Trong tương lai, hàng hóa công cần tìm kiếm sự cân bằng giữa việc thu hút sự tham gia của người dùng và mở rộng nguồn thu nhập để đối phó với môi trường bên ngoài ngày càng phức tạp.