Cuộc cải cách lớn trong hệ thống quản lý và thuế tài sản mã hóa tại Việt Nam
Trong thời gian dài, vị trí pháp lý của tiền mã hóa tại Việt Nam luôn mơ hồ, chính sách thuế cũng ở trong vùng xám. Tuy nhiên, tình hình này đã có bước ngoặt lớn vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên đưa tài sản mã hóa vào khung pháp lý quốc gia và thực hiện quản lý phân loại, chính thức xác lập vị trí pháp lý của nó, trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong quá trình quản lý tài sản mã hóa của quốc gia.
Luật mới phân loại tài sản số thành hai loại: "tài sản ảo" và "mã hóa", loại trừ các công cụ tài chính như chứng khoán, tiền pháp định số, và ủy quyền cho chính phủ ban hành quy định chi tiết. Luật này cũng củng cố các yêu cầu về an ninh mạng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Mục tiêu cốt lõi của nó là hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, kết nối với các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, hỗ trợ Việt Nam sớm thoát khỏi danh sách xám của FATF.
Bài viết này sẽ phân tích vai trò của sự đột phá lập pháp này trong việc tái cấu trúc bối cảnh kinh tế số của Việt Nam, giải thích những động thái mới nhất của hệ thống thuế và xu hướng tương lai của nó. Thông qua việc tổng hợp sự tiến triển chính sách từ việc thăm dò sang chủ động xây dựng khung pháp lý của Chính phủ Việt Nam trong những năm gần đây, kết hợp với việc so sánh thực tiễn thuế và quản lý tiền mã hóa tại các nước Đông Nam Á và toàn cầu khác. Hơn nữa, bài viết cũng sẽ dự báo chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa phòng ngừa rủi ro và phát triển đổi mới, dự đoán các chính sách cụ thể có thể được ban hành trong tương lai và tác động tiềm tàng của chúng đối với Việt Nam như một nền kinh tế số mới nổi.
1. Việt Nam xác định vị trí pháp lý của mã hóa tài sản
Trước khi Luật Công nghệ số được ban hành, vị trí pháp lý của mã hóa tại Việt Nam vẫn trong tình trạng mơ hồ. Giai đoạn đầu, chính phủ chủ yếu áp dụng các hạn chế nghiêm ngặt và cảnh báo rủi ro đối với nó như một phương tiện thanh toán. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm các mã hóa như Bitcoin làm phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến mã hóa.
Mặc dù Bộ Tài chính đã tuyên bố vào tháng 4 năm 2016 rằng không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng do thiếu sự hỗ trợ lập pháp rõ ràng, chỉ thị này gặp phải tranh cãi trong thực thi. Hơn nữa, theo định nghĩa về tài sản trong Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015, tài sản số như mã hóa không thuộc về bất kỳ loại nào trong số đó, dẫn đến khoảng trống pháp lý nghiêm trọng.
Tuy nhiên, trạng thái mơ hồ này đã có sự chuyển biến căn bản vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghệ số, một văn bản mang tính bước ngoặt, sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Luật này lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về "tài sản số" trong hệ thống pháp luật Việt Nam và phân loại chúng thành "mã hóa tài sản" và "tài sản ảo". Bước đột phá lập pháp này đã chấm dứt sự không chắc chắn về vị thế pháp lý của mã hóa tài sản ở Việt Nam trong nhiều năm, chính thức công nhận mã hóa tài sản là tài sản hợp pháp theo luật dân sự.
Sự chuyển biến chiến lược từ "không công nhận" sang "hợp pháp hóa" này không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Việt Nam đã nhận ra tiềm năng to lớn của nền kinh tế mã hóa. Mặc dù có những rào cản về quy định, Việt Nam vẫn có tỷ lệ nắm giữ tiền mã hóa cao nhất toàn cầu, với khoảng 20,95% dân số sở hữu tài sản mã hóa, với dòng vốn hàng năm vượt quá 100 tỷ USD. Đồng thời, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhu cầu ứng phó với áp lực quốc tế về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Do đó, hợp pháp hóa trở thành điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số, và quản lý hiệu quả ngành công nghiệp mới nổi này. Điều này cho thấy chính phủ Việt Nam đã chuyển từ việc phòng ngừa rủi ro đơn thuần sang việc tích cực nắm bắt các cơ hội mà nền kinh tế số mang lại, và cố gắng điều tiết và quy định ngành công nghiệp mới nổi này thông qua việc thiết lập một khung pháp lý vững chắc.
2. Sự chuyển hướng của hệ thống quản lý tiền mã hóa tại Việt Nam
Thái độ chính thức của Việt Nam đối với việc định tính mã hóa tiền tệ đã chuyển biến, phản ánh sự thay đổi đáng kể trong hệ thống quản lý của họ. Trong quá khứ, hệ thống quản lý mã hóa của Việt Nam gặp phải vấn đề không hoàn thiện và phản ứng thụ động, thường sử dụng các biện pháp quản lý cứng nhắc. Tuy nhiên, với sự bùng nổ của mã hóa tiền tệ trên toàn cầu và sự thay đổi trong lãnh đạo của Việt Nam, hiện nay hệ thống quản lý mã hóa tiền tệ của họ đang nhanh chóng được hoàn thiện, không chỉ hình thành cấu trúc quản lý phân công ban đầu mà còn tích cực thúc đẩy thảo luận và triển khai nhiều dự án thí điểm quản lý, nhằm tìm kiếm giải pháp để vừa chấp nhận công nghệ mới vừa hiệu quả trong việc đối phó với các thách thức như chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.
2.1 Sắp xếp sự phát triển của khung quy định
Khung pháp lý về quản lý mã hóa của Việt Nam đã trải qua một sự chuyển biến đáng kể từ không có đến có, từ phản ứng thụ động đến hướng dẫn chủ động.
Từ năm 2016 đến 2022, chế độ quản lý mã hóa của Việt Nam đã trải qua giai đoạn từ không đến có, từ cào bằng đến giai đoạn nghiên cứu khám phá. Vào tháng 4 năm 2016, công văn của Bộ Tài chính đã thông báo không cấm giao dịch tiền mã hóa, nhưng định tính của nó thì mơ hồ. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác được sử dụng như phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa. Vào tháng 5 năm 2020, Thủ tướng đã chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước khởi động dự án thí điểm, khám phá việc sử dụng blockchain trong tiền mã hóa. Vào tháng 3 năm 2022, Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập, trở thành thực thể pháp lý đầu tiên của Việt Nam tập trung vào tài sản mã hóa. Cùng năm, Việt Nam đã thông qua luật chống rửa tiền và có hiệu lực vào năm 2023.
Sau năm 2023, đặc biệt là sau những biến động cấp cao của Việt Nam vào năm 2024, thái độ quản lý của Việt Nam đối với mã hóa dần trở nên mềm mại hơn. Vào tháng 2 năm 2024, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Tài chính soạn thảo khung pháp lý cho tài sản ảo. Vào tháng 10 cùng năm, Chính phủ đã ban hành "Chiến lược quốc gia phát triển và ứng dụng công nghệ blockchain Việt Nam đến năm 2025", nhằm biến Việt Nam trở thành nhà lãnh đạo đổi mới blockchain khu vực. Vào tháng 6 năm 2025, "Luật Công nghiệp công nghệ số" đã được thông qua, thiết lập khung quản lý khoan dung và thận trọng, thúc đẩy sự phát triển rộng rãi hơn của nền kinh tế số.
Khung pháp lý chuyển từ "đối phó thụ động" sang "hướng dẫn chủ động" là đặc điểm chính trong sự phát triển chính sách của Việt Nam trong lĩnh vực tài sản số. Điều này đánh dấu việc Việt Nam bước vào một giai đoạn trưởng thành và thực tiễn hơn trong việc quản lý tài sản số, với mục tiêu không còn chỉ là kiểm soát rủi ro, mà còn là giải phóng tiềm năng đổi mới thông qua việc thiết lập một môi trường pháp lý rõ ràng và có thể dự đoán, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, và nâng cao vị thế của mình trong nền kinh tế số toàn cầu.
2.2 Tổng quan về cơ cấu quản lý và hệ thống phân công hiện có tại Việt Nam
Khung pháp lý về mã hóa hiện tại của Việt Nam chủ yếu do các bộ ngành phân công phụ trách, hình thành một mô hình "quản lý lỏng lẻo". Nhiều cơ quan chủ chốt, bao gồm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, hợp tác với nhau để xây dựng và hoàn thiện khung quản lý.
2.3 Thí điểm hộp cát quy định và xây dựng tuân thủ rủi ro trong trạng thái bình thường mới
Để khám phá các ứng dụng đổi mới của tài sản số trong điều kiện rủi ro có thể kiểm soát, chính phủ Việt Nam đã tích cực giới thiệu cơ chế sandbox quy định và các dự án thí điểm. Chính phủ đang thảo luận về việc thiết lập trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, trong đó một khía cạnh quan trọng là việc đưa ra chính sách thử nghiệm có kiểm soát cho công nghệ tài chính, đặc biệt là đối với các mô hình kinh doanh liên quan đến mã hóa tài sản và tiền mã hóa. Ví dụ, Đà Nẵng đã được phép thử nghiệm cơ chế đặc biệt, bao gồm dự án thí điểm sử dụng stablecoin cho việc thanh toán của du khách quốc tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đang tích cực khám phá việc phát triển tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương. Mặc dù việc phát hành đồng Som kỹ thuật số vẫn đang ở giai đoạn đánh giá, nhưng tiềm năng về vị thế hợp pháp và vai trò bổ sung cho hệ thống tài chính truyền thống là một phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.
Trong khi thúc đẩy đổi mới khung pháp lý, việc tuân thủ các quy định về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố vẫn là mối quan tâm hàng đầu của các cơ quan chức năng Việt Nam, đặc biệt là sau khi nước này bị nhóm hành động tài chính quốc tế (FATF) đưa vào danh sách xám. Việc thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số" chính là biện pháp quan trọng mà Việt Nam thực hiện để đối phó với áp lực của FATF. Luật này yêu cầu tất cả các hoạt động tài sản số phải thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố nhằm nâng cao tính an toàn và minh bạch.
3. Chính sách thuế mã hóa tiền điện tử tại Việt Nam và những tiến triển mới nhất
Sự phát triển của chính sách thuế đối với tiền mã hóa ở Việt Nam diễn ra gần như song hành với chính sách quản lý tiền mã hóa của Việt Nam. Ở giai đoạn đầu, do cơ quan chức năng Việt Nam định tính về tiền mã hóa còn mơ hồ và mâu thuẫn, chính sách quản lý còn thô sơ và cứng nhắc, việc đánh thuế đối với tiền mã hóa là không thực tế. Tuy nhiên, sự bùng nổ nhanh chóng của khối lượng giao dịch tiền mã hóa đã khiến chính phủ không thể phớt lờ vị thế pháp lý của nó, buộc các cơ quan chức năng Việt Nam phải nghiên cứu về tiền mã hóa. Đặc biệt, bước sang năm 2024, chính phủ đã thể hiện sự cấp bách mạnh mẽ hơn trong việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng.
3.1 Hiện tại, giao dịch mã hóa tại Việt Nam vẫn đang trong vùng mơ hồ về thuế.
Trong một thời gian dài, do thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng và khung quản lý, giao dịch mã hóa ở Việt Nam vẫn ở trong vùng mờ thuế. Mặc dù công văn của Bộ Tài chính Việt Nam năm 2016 không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng không đề cập đến các quy định thuế cụ thể. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong công văn năm 2017 cũng đã rõ ràng tuyên bố không công nhận các loại tiền mã hóa như Bitcoin là phương tiện thanh toán, càng làm tăng thêm sự không chắc chắn về pháp lý, khiến cho cơ quan thuế khó có thể thực hiện thu thuế hiệu quả đối với các hoạt động mã hóa.
So với hệ thống thuế giao dịch chứng khoán rõ ràng của Việt Nam, các hoạt động trong lĩnh vực mã hóa đã được miễn thuế trong một thời gian dài. Tình trạng này đã biến Việt Nam thành một "thiên đường tránh thuế" thực sự trong lĩnh vực mã hóa, thu hút một lượng lớn nhà đầu tư mã hóa, nhưng cũng dẫn đến một khoảng cách lớn về thuế cho chính phủ.
3.2 Quy định mới vẽ ra khung pháp lý cho việc đánh thuế mã hóa
"Luật Công nghệ số" sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, đánh dấu một bước tiến quan trọng của Việt Nam trong chính sách thuế đối với mã hóa, mặc dù không trực tiếp ban hành luật thuế đối với mã hóa, nhưng đã đặt nền tảng pháp lý cho việc đánh thuế trong tương lai. Bộ luật mới này lần đầu tiên xác định rõ ràng "tài sản mã hóa" và "tài sản ảo" trên phương diện pháp lý. Định nghĩa mang tính bước ngoặt này đã thay đổi vị thế pháp lý mơ hồ trước đây của mã hóa tại Việt Nam, khiến nó có khả năng được coi là tài sản hợp pháp.
Bộ Tài chính đang hoàn tất một dự thảo nghị quyết về chương trình thí điểm phát hành và giao dịch mã hóa. Chương trình thí điểm sẽ đánh giá khả năng áp dụng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch tài sản mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ được thực hiện quy mô nhỏ và được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý nhà nước, nhằm nghiên cứu cách xác định doanh thu từ tài sản mã hóa, từ đó xây dựng quy định minh bạch, tránh thất thoát ngân sách và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Về mức thuế được đề xuất, hiện có nhiều cuộc thảo luận. Một đề xuất đưa ra là có thể bắt chước giao dịch chứng khoán, áp dụng thuế giao dịch 0,1% cho giao dịch mã hóa. Nếu tiền điện tử được phân loại là tài sản đầu tư, lợi nhuận từ giao dịch có thể bị đánh thuế lãi vốn giống như chứng khoán hoặc bất động sản. Đối với các doanh nghiệp tham gia giao dịch tiền điện tử, có thể cần phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tiêu chuẩn 20%. Ngoài ra, còn có đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân từ lợi nhuận của token không thể thay thế từ 5-10%, trong khi lợi nhuận của nhà đầu tư nước ngoài bị đánh thuế phí rút tiền từ 1-5%, và xem xét cung cấp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% cho các sàn giao dịch thử nghiệm, cũng như miễn thuế giá trị gia tăng cho giao dịch tài sản số nhằm thúc đẩy tính thanh khoản.
4. Triển vọng chính sách mã hóa tiền tệ Việt Nam
Thái độ của chính quyền Việt Nam đối với tài sản mã hóa đã trải qua một sự chuyển biến đáng kể từ sự cảnh giác và hạn chế ban đầu đến việc tích cực khám phá và quy định hiện nay. Sự chuyển biến này thể hiện sự cân bằng thực dụng giữa việc kiểm soát rủi ro tài chính và nắm bắt cơ hội phát triển kinh tế số. Chính quyền Việt Nam đã đưa công nghệ blockchain, tài sản số và tiền mã hóa vào danh sách công nghệ chiến lược quốc gia, bên cạnh điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo. Điều này cho thấy, Việt Nam đã coi tài sản số là yếu tố then chốt thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia và tăng trưởng kinh tế.
Dựa trên xu hướng phát triển hiện tại và tín hiệu rõ ràng từ chính phủ, có lý do để tin rằng, định hướng chính sách tài sản mã hóa của Việt Nam trong tương lai sẽ tiếp tục thể hiện đặc trưng "bao dung thận trọng". Cụ thể, có thể đưa ra những dự đoán sau về định hướng chính sách tài sản mã hóa của Việt Nam trong tương lai:
Thứ nhất, nhiều quy định chi tiết hơn sẽ được ban hành và thực thi. Với sự có hiệu lực của "Luật Ngành Công Nghệ Số", sẽ có nhiều quy định và hướng dẫn bổ sung được ban hành, làm rõ yêu cầu cấp phép cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa, tiêu chuẩn hoạt động, các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng, v.v. Hộp cát quy định sẽ tiếp tục phát huy vai trò, cung cấp môi trường thử nghiệm có kiểm soát cho các mô hình kinh doanh và công nghệ mới, nhằm tích lũy kinh nghiệm và hoàn thiện khung quy định lâu dài, đảm bảo sự đổi mới diễn ra trong rủi ro có thể kiểm soát.
Thứ hai, khung thuế sẽ dần dần hoàn thiện và triển khai. Dự kiến, sau khi Luật Công nghệ Kỹ thuật số có hiệu lực, Bộ Tài chính sẽ tăng tốc ban hành các quy định thuế cụ thể, làm rõ phương thức đánh thuế, tỷ lệ thuế và quản lý thuế đối với các hoạt động mã hóa khác nhau.
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
14 thích
Phần thưởng
14
4
Đăng lại
Chia sẻ
Bình luận
0/400
StablecoinGuardian
· 07-31 02:59
Đã đến lúc phải xử lý!
Xem bản gốcTrả lời0
PortfolioAlert
· 07-28 21:53
Cuối cùng cũng chờ được đến luật.
Xem bản gốcTrả lời0
StableGenius
· 07-28 21:45
một mê cung quy định khác... như đã dự đoán, việt nam chỉ đang sao chép bài tập về nhà của người khác thật là buồn cười
Việt Nam thông qua luật tài sản kỹ thuật số, hệ thống thuế sẽ có sự thay đổi lớn.
Cuộc cải cách lớn trong hệ thống quản lý và thuế tài sản mã hóa tại Việt Nam
Trong thời gian dài, vị trí pháp lý của tiền mã hóa tại Việt Nam luôn mơ hồ, chính sách thuế cũng ở trong vùng xám. Tuy nhiên, tình hình này đã có bước ngoặt lớn vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên đưa tài sản mã hóa vào khung pháp lý quốc gia và thực hiện quản lý phân loại, chính thức xác lập vị trí pháp lý của nó, trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong quá trình quản lý tài sản mã hóa của quốc gia.
Luật mới phân loại tài sản số thành hai loại: "tài sản ảo" và "mã hóa", loại trừ các công cụ tài chính như chứng khoán, tiền pháp định số, và ủy quyền cho chính phủ ban hành quy định chi tiết. Luật này cũng củng cố các yêu cầu về an ninh mạng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Mục tiêu cốt lõi của nó là hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, kết nối với các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, hỗ trợ Việt Nam sớm thoát khỏi danh sách xám của FATF.
Bài viết này sẽ phân tích vai trò của sự đột phá lập pháp này trong việc tái cấu trúc bối cảnh kinh tế số của Việt Nam, giải thích những động thái mới nhất của hệ thống thuế và xu hướng tương lai của nó. Thông qua việc tổng hợp sự tiến triển chính sách từ việc thăm dò sang chủ động xây dựng khung pháp lý của Chính phủ Việt Nam trong những năm gần đây, kết hợp với việc so sánh thực tiễn thuế và quản lý tiền mã hóa tại các nước Đông Nam Á và toàn cầu khác. Hơn nữa, bài viết cũng sẽ dự báo chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa phòng ngừa rủi ro và phát triển đổi mới, dự đoán các chính sách cụ thể có thể được ban hành trong tương lai và tác động tiềm tàng của chúng đối với Việt Nam như một nền kinh tế số mới nổi.
1. Việt Nam xác định vị trí pháp lý của mã hóa tài sản
Trước khi Luật Công nghệ số được ban hành, vị trí pháp lý của mã hóa tại Việt Nam vẫn trong tình trạng mơ hồ. Giai đoạn đầu, chính phủ chủ yếu áp dụng các hạn chế nghiêm ngặt và cảnh báo rủi ro đối với nó như một phương tiện thanh toán. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm các mã hóa như Bitcoin làm phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến mã hóa.
Mặc dù Bộ Tài chính đã tuyên bố vào tháng 4 năm 2016 rằng không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng do thiếu sự hỗ trợ lập pháp rõ ràng, chỉ thị này gặp phải tranh cãi trong thực thi. Hơn nữa, theo định nghĩa về tài sản trong Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015, tài sản số như mã hóa không thuộc về bất kỳ loại nào trong số đó, dẫn đến khoảng trống pháp lý nghiêm trọng.
Tuy nhiên, trạng thái mơ hồ này đã có sự chuyển biến căn bản vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghệ số, một văn bản mang tính bước ngoặt, sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Luật này lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về "tài sản số" trong hệ thống pháp luật Việt Nam và phân loại chúng thành "mã hóa tài sản" và "tài sản ảo". Bước đột phá lập pháp này đã chấm dứt sự không chắc chắn về vị thế pháp lý của mã hóa tài sản ở Việt Nam trong nhiều năm, chính thức công nhận mã hóa tài sản là tài sản hợp pháp theo luật dân sự.
Sự chuyển biến chiến lược từ "không công nhận" sang "hợp pháp hóa" này không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Việt Nam đã nhận ra tiềm năng to lớn của nền kinh tế mã hóa. Mặc dù có những rào cản về quy định, Việt Nam vẫn có tỷ lệ nắm giữ tiền mã hóa cao nhất toàn cầu, với khoảng 20,95% dân số sở hữu tài sản mã hóa, với dòng vốn hàng năm vượt quá 100 tỷ USD. Đồng thời, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhu cầu ứng phó với áp lực quốc tế về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Do đó, hợp pháp hóa trở thành điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số, và quản lý hiệu quả ngành công nghiệp mới nổi này. Điều này cho thấy chính phủ Việt Nam đã chuyển từ việc phòng ngừa rủi ro đơn thuần sang việc tích cực nắm bắt các cơ hội mà nền kinh tế số mang lại, và cố gắng điều tiết và quy định ngành công nghiệp mới nổi này thông qua việc thiết lập một khung pháp lý vững chắc.
2. Sự chuyển hướng của hệ thống quản lý tiền mã hóa tại Việt Nam
Thái độ chính thức của Việt Nam đối với việc định tính mã hóa tiền tệ đã chuyển biến, phản ánh sự thay đổi đáng kể trong hệ thống quản lý của họ. Trong quá khứ, hệ thống quản lý mã hóa của Việt Nam gặp phải vấn đề không hoàn thiện và phản ứng thụ động, thường sử dụng các biện pháp quản lý cứng nhắc. Tuy nhiên, với sự bùng nổ của mã hóa tiền tệ trên toàn cầu và sự thay đổi trong lãnh đạo của Việt Nam, hiện nay hệ thống quản lý mã hóa tiền tệ của họ đang nhanh chóng được hoàn thiện, không chỉ hình thành cấu trúc quản lý phân công ban đầu mà còn tích cực thúc đẩy thảo luận và triển khai nhiều dự án thí điểm quản lý, nhằm tìm kiếm giải pháp để vừa chấp nhận công nghệ mới vừa hiệu quả trong việc đối phó với các thách thức như chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.
2.1 Sắp xếp sự phát triển của khung quy định
Khung pháp lý về quản lý mã hóa của Việt Nam đã trải qua một sự chuyển biến đáng kể từ không có đến có, từ phản ứng thụ động đến hướng dẫn chủ động.
Từ năm 2016 đến 2022, chế độ quản lý mã hóa của Việt Nam đã trải qua giai đoạn từ không đến có, từ cào bằng đến giai đoạn nghiên cứu khám phá. Vào tháng 4 năm 2016, công văn của Bộ Tài chính đã thông báo không cấm giao dịch tiền mã hóa, nhưng định tính của nó thì mơ hồ. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác được sử dụng như phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa. Vào tháng 5 năm 2020, Thủ tướng đã chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước khởi động dự án thí điểm, khám phá việc sử dụng blockchain trong tiền mã hóa. Vào tháng 3 năm 2022, Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập, trở thành thực thể pháp lý đầu tiên của Việt Nam tập trung vào tài sản mã hóa. Cùng năm, Việt Nam đã thông qua luật chống rửa tiền và có hiệu lực vào năm 2023.
Sau năm 2023, đặc biệt là sau những biến động cấp cao của Việt Nam vào năm 2024, thái độ quản lý của Việt Nam đối với mã hóa dần trở nên mềm mại hơn. Vào tháng 2 năm 2024, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Tài chính soạn thảo khung pháp lý cho tài sản ảo. Vào tháng 10 cùng năm, Chính phủ đã ban hành "Chiến lược quốc gia phát triển và ứng dụng công nghệ blockchain Việt Nam đến năm 2025", nhằm biến Việt Nam trở thành nhà lãnh đạo đổi mới blockchain khu vực. Vào tháng 6 năm 2025, "Luật Công nghiệp công nghệ số" đã được thông qua, thiết lập khung quản lý khoan dung và thận trọng, thúc đẩy sự phát triển rộng rãi hơn của nền kinh tế số.
Khung pháp lý chuyển từ "đối phó thụ động" sang "hướng dẫn chủ động" là đặc điểm chính trong sự phát triển chính sách của Việt Nam trong lĩnh vực tài sản số. Điều này đánh dấu việc Việt Nam bước vào một giai đoạn trưởng thành và thực tiễn hơn trong việc quản lý tài sản số, với mục tiêu không còn chỉ là kiểm soát rủi ro, mà còn là giải phóng tiềm năng đổi mới thông qua việc thiết lập một môi trường pháp lý rõ ràng và có thể dự đoán, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, và nâng cao vị thế của mình trong nền kinh tế số toàn cầu.
2.2 Tổng quan về cơ cấu quản lý và hệ thống phân công hiện có tại Việt Nam
Khung pháp lý về mã hóa hiện tại của Việt Nam chủ yếu do các bộ ngành phân công phụ trách, hình thành một mô hình "quản lý lỏng lẻo". Nhiều cơ quan chủ chốt, bao gồm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, hợp tác với nhau để xây dựng và hoàn thiện khung quản lý.
2.3 Thí điểm hộp cát quy định và xây dựng tuân thủ rủi ro trong trạng thái bình thường mới
Để khám phá các ứng dụng đổi mới của tài sản số trong điều kiện rủi ro có thể kiểm soát, chính phủ Việt Nam đã tích cực giới thiệu cơ chế sandbox quy định và các dự án thí điểm. Chính phủ đang thảo luận về việc thiết lập trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, trong đó một khía cạnh quan trọng là việc đưa ra chính sách thử nghiệm có kiểm soát cho công nghệ tài chính, đặc biệt là đối với các mô hình kinh doanh liên quan đến mã hóa tài sản và tiền mã hóa. Ví dụ, Đà Nẵng đã được phép thử nghiệm cơ chế đặc biệt, bao gồm dự án thí điểm sử dụng stablecoin cho việc thanh toán của du khách quốc tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đang tích cực khám phá việc phát triển tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương. Mặc dù việc phát hành đồng Som kỹ thuật số vẫn đang ở giai đoạn đánh giá, nhưng tiềm năng về vị thế hợp pháp và vai trò bổ sung cho hệ thống tài chính truyền thống là một phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.
Trong khi thúc đẩy đổi mới khung pháp lý, việc tuân thủ các quy định về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố vẫn là mối quan tâm hàng đầu của các cơ quan chức năng Việt Nam, đặc biệt là sau khi nước này bị nhóm hành động tài chính quốc tế (FATF) đưa vào danh sách xám. Việc thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số" chính là biện pháp quan trọng mà Việt Nam thực hiện để đối phó với áp lực của FATF. Luật này yêu cầu tất cả các hoạt động tài sản số phải thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố nhằm nâng cao tính an toàn và minh bạch.
3. Chính sách thuế mã hóa tiền điện tử tại Việt Nam và những tiến triển mới nhất
Sự phát triển của chính sách thuế đối với tiền mã hóa ở Việt Nam diễn ra gần như song hành với chính sách quản lý tiền mã hóa của Việt Nam. Ở giai đoạn đầu, do cơ quan chức năng Việt Nam định tính về tiền mã hóa còn mơ hồ và mâu thuẫn, chính sách quản lý còn thô sơ và cứng nhắc, việc đánh thuế đối với tiền mã hóa là không thực tế. Tuy nhiên, sự bùng nổ nhanh chóng của khối lượng giao dịch tiền mã hóa đã khiến chính phủ không thể phớt lờ vị thế pháp lý của nó, buộc các cơ quan chức năng Việt Nam phải nghiên cứu về tiền mã hóa. Đặc biệt, bước sang năm 2024, chính phủ đã thể hiện sự cấp bách mạnh mẽ hơn trong việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng.
3.1 Hiện tại, giao dịch mã hóa tại Việt Nam vẫn đang trong vùng mơ hồ về thuế.
Trong một thời gian dài, do thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng và khung quản lý, giao dịch mã hóa ở Việt Nam vẫn ở trong vùng mờ thuế. Mặc dù công văn của Bộ Tài chính Việt Nam năm 2016 không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng không đề cập đến các quy định thuế cụ thể. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong công văn năm 2017 cũng đã rõ ràng tuyên bố không công nhận các loại tiền mã hóa như Bitcoin là phương tiện thanh toán, càng làm tăng thêm sự không chắc chắn về pháp lý, khiến cho cơ quan thuế khó có thể thực hiện thu thuế hiệu quả đối với các hoạt động mã hóa.
So với hệ thống thuế giao dịch chứng khoán rõ ràng của Việt Nam, các hoạt động trong lĩnh vực mã hóa đã được miễn thuế trong một thời gian dài. Tình trạng này đã biến Việt Nam thành một "thiên đường tránh thuế" thực sự trong lĩnh vực mã hóa, thu hút một lượng lớn nhà đầu tư mã hóa, nhưng cũng dẫn đến một khoảng cách lớn về thuế cho chính phủ.
3.2 Quy định mới vẽ ra khung pháp lý cho việc đánh thuế mã hóa
"Luật Công nghệ số" sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, đánh dấu một bước tiến quan trọng của Việt Nam trong chính sách thuế đối với mã hóa, mặc dù không trực tiếp ban hành luật thuế đối với mã hóa, nhưng đã đặt nền tảng pháp lý cho việc đánh thuế trong tương lai. Bộ luật mới này lần đầu tiên xác định rõ ràng "tài sản mã hóa" và "tài sản ảo" trên phương diện pháp lý. Định nghĩa mang tính bước ngoặt này đã thay đổi vị thế pháp lý mơ hồ trước đây của mã hóa tại Việt Nam, khiến nó có khả năng được coi là tài sản hợp pháp.
Bộ Tài chính đang hoàn tất một dự thảo nghị quyết về chương trình thí điểm phát hành và giao dịch mã hóa. Chương trình thí điểm sẽ đánh giá khả năng áp dụng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch tài sản mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ được thực hiện quy mô nhỏ và được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý nhà nước, nhằm nghiên cứu cách xác định doanh thu từ tài sản mã hóa, từ đó xây dựng quy định minh bạch, tránh thất thoát ngân sách và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Về mức thuế được đề xuất, hiện có nhiều cuộc thảo luận. Một đề xuất đưa ra là có thể bắt chước giao dịch chứng khoán, áp dụng thuế giao dịch 0,1% cho giao dịch mã hóa. Nếu tiền điện tử được phân loại là tài sản đầu tư, lợi nhuận từ giao dịch có thể bị đánh thuế lãi vốn giống như chứng khoán hoặc bất động sản. Đối với các doanh nghiệp tham gia giao dịch tiền điện tử, có thể cần phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tiêu chuẩn 20%. Ngoài ra, còn có đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân từ lợi nhuận của token không thể thay thế từ 5-10%, trong khi lợi nhuận của nhà đầu tư nước ngoài bị đánh thuế phí rút tiền từ 1-5%, và xem xét cung cấp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% cho các sàn giao dịch thử nghiệm, cũng như miễn thuế giá trị gia tăng cho giao dịch tài sản số nhằm thúc đẩy tính thanh khoản.
4. Triển vọng chính sách mã hóa tiền tệ Việt Nam
Thái độ của chính quyền Việt Nam đối với tài sản mã hóa đã trải qua một sự chuyển biến đáng kể từ sự cảnh giác và hạn chế ban đầu đến việc tích cực khám phá và quy định hiện nay. Sự chuyển biến này thể hiện sự cân bằng thực dụng giữa việc kiểm soát rủi ro tài chính và nắm bắt cơ hội phát triển kinh tế số. Chính quyền Việt Nam đã đưa công nghệ blockchain, tài sản số và tiền mã hóa vào danh sách công nghệ chiến lược quốc gia, bên cạnh điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo. Điều này cho thấy, Việt Nam đã coi tài sản số là yếu tố then chốt thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia và tăng trưởng kinh tế.
Dựa trên xu hướng phát triển hiện tại và tín hiệu rõ ràng từ chính phủ, có lý do để tin rằng, định hướng chính sách tài sản mã hóa của Việt Nam trong tương lai sẽ tiếp tục thể hiện đặc trưng "bao dung thận trọng". Cụ thể, có thể đưa ra những dự đoán sau về định hướng chính sách tài sản mã hóa của Việt Nam trong tương lai:
Thứ nhất, nhiều quy định chi tiết hơn sẽ được ban hành và thực thi. Với sự có hiệu lực của "Luật Ngành Công Nghệ Số", sẽ có nhiều quy định và hướng dẫn bổ sung được ban hành, làm rõ yêu cầu cấp phép cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa, tiêu chuẩn hoạt động, các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng, v.v. Hộp cát quy định sẽ tiếp tục phát huy vai trò, cung cấp môi trường thử nghiệm có kiểm soát cho các mô hình kinh doanh và công nghệ mới, nhằm tích lũy kinh nghiệm và hoàn thiện khung quy định lâu dài, đảm bảo sự đổi mới diễn ra trong rủi ro có thể kiểm soát.
Thứ hai, khung thuế sẽ dần dần hoàn thiện và triển khai. Dự kiến, sau khi Luật Công nghệ Kỹ thuật số có hiệu lực, Bộ Tài chính sẽ tăng tốc ban hành các quy định thuế cụ thể, làm rõ phương thức đánh thuế, tỷ lệ thuế và quản lý thuế đối với các hoạt động mã hóa khác nhau.