Şifreleme piyasası Orta Doğu jeopolitikasının yeni savaş alanı haline geliyor, dinî otorite altında Dijital Para gölgeleniyor
Orta Doğu bölgesindeki siyasi çatışmalar, Dijital Para alanına sıçradı.
18 Haziran 2025'te, İran'ın en büyük dijital para borsa platformu, sektörü şok eden bir siber saldırıya uğradı. "Serçe Avcısı" adını veren bir hacker grubu, platformun sistemine sızarak yaklaşık 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Bu grup, platformu uluslararası yaptırımları aşmak ve yasadışı faaliyetlere finansman sağlamakla suçlayarak, çalınan fonları siyasi mesajlar içeren hesaplara aktardı.
Hackerlar, sosyal medya üzerinden bu siber saldırıların, platformun yaptırımları aşmak ve yasa dışı faaliyetleri finanse etmek için önemli bir araç haline gelmesi nedeniyle gerçekleştiğini uyararak paylaşımlarda bulunuyor. Bu faaliyetlerle ilgili altyapı işbirliği, varlıkları risk altına sokabilir.
Bu korkunç hacker olayı sadece İran'ın büyük şifreleme pazarını ifşa etmekle kalmadı, aynı zamanda insanların şunu fark etmesini sağladı: Dünyada hala var olan ve şu ana kadar tamamen İslam teokratik yönetimi uygulayan tek ülke, aynı zamanda dijital para sektörüyle derin bir şekilde iç içe geçmiş durumda.
Motivasyon: Yaptırımlara Maruz Kalan Finansman Kanalları
İran'ın dijital para piyasası yıllardır gelişim göstermektedir; şifreleme varlıklarına olan ilgisi ise öncelikle ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanmaktadır. Sert yaptırımlarla karşı karşıya kalan İran'ın geleneksel finans kanalları kısıtlanmış, uluslararası ticaret ve fon transferleri engellenmiştir. Bu durumda, dijital para alternatif bir araç olarak görülmektedir.
Analizler, ülkenin ekonomik durumunun kripto piyasasının gelişimini de destekleyen önemli bir faktör olduğunu belirtmektedir. İran uzun süredir yüksek enflasyon ve para birimi değer kaybı baskısıyla karşı karşıya kalıyor, yerel para birimi sürekli zayıflıyor. Hisse senedi piyasası büyük dalgalanmalara sahne oluyor, bu da birçok tasarruf sahibini riskten korunmak amacıyla dijital paraya yatırım yapmaya zorluyor. Sıradan İran halkı için şifreleme varlıkları, özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde, değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülüyor.
Blockchain güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında İran'daki büyük borsa platformlarına akan dijital para miktarı yaklaşık 3 milyar dolar civarındadır. Bu saldırıya uğrayan platform, ülkenin en büyük borsa platformudur ve pazar payı yaklaşık %87'dir. Diğer önemli platformlar arasında birkaç yerel borsa da bulunmaktadır. Bu yerel borsaların, düzenleyici otoritelerin izniyle faaliyet göstermesi ve kara para aklamayı önleme (AML) ve müşteri tanıma (KYC) gibi düzenlemelere uyması gerekmektedir.
Ayrıca, bazı raporlara göre, İran içindeki dijital para ticaretinin büyük kısmı belirli borsalar aracılığıyla uluslararası piyasa ile entegre edilmektedir. Blockchain araştırma kuruluşunun verilerine göre, 2018'den 2022'nin sonuna kadar belirli bir platform, 8 milyar dolarlık İran ticareti gerçekleştirmiştir; bu platformdan biri, 7.8 milyar dolarlık ticaret işlemi yapmıştır. Bu platform ayrıca, 2021'de yayımlanan bir blog yazısında müşterilerini belirli bir coin kullanarak anonim ticaret yapmaya teşvik etmiş, "yaptırımlar nedeniyle varlık güvenliğini tehlikeye atmamak" için.
Kripto varlıklar dışında, blok zinciri teknolojisi geliştirme konusunda İran hükümeti son yıllarda da bazı adımlar atmıştır. En temsilci projeleri, resmi destekli iki blok zinciri projesidir: Kuknos ve Borna. Kuknos ağı, 2019 yılında İran'ın dört büyük bankası tarafından ortaklaşa kurulan bir teknoloji şirketi tarafından tanıtılmıştır ve yerel token'i bankacılık sisteminin iç hesaplamaları için kullanılmaktadır. Aynı dönemde, İran Merkez Bankası, Borna platformunu geliştirmek üzere blok zinciri şirketleri ile işbirliği yapmıştır; bu platform, Hyperledger Fabric gibi teknolojilere dayanarak finansal kuruluşlara blok zinciri destekli uygulama çerçeveleri sunmaktadır. Bu, İran resmi makamlarının blok zinciri teknolojisini finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmak için kullanmayı umduğunu göstermektedir.
Ayrıca, İran'ın Rusya ile birlikte altın destekli bir sınır ötesi stabilcoin geliştirmek için işbirliği yaptığı iddia ediliyor; bu, iki ülkenin ticaret işlemlerini gerçekleştirmek ve finansal yaptırımlardan kaçınmak amacıyla kullanılacak. Ayrıca, İran Merkez Bankası'nın kendi Merkez Bankası Dijital Parası'nı oluşturmayı araştırdığı ve daha önce bunu komşu ülkelerin temizleme sistemleri ile entegre etmeyi planladığına dair raporlar da var.
İran'ın zengin enerji kaynaklarından faydalanarak, ülke 2018'de şifreleme para madenciliği endüstrisini yasal bir sanayi olarak tanıdı. 2021'de İran, dünya genelindeki bitcoin hash gücünün yaklaşık %4.5'ini oluşturdu ve yılda yaklaşık 1 milyar dolar değerinde bitcoin üretti; bu, ithalat ticareti ve yaptırım etkilerini hafifletmek için kullanıldı. İran hükümeti de bunu memnuniyetle karşıladı ve kripto para madencilik tesislerine indirimli elektrik fiyatı politikası uyguladı.
Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği elektrik şebekesi yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle madencilerin kazandıkları Bitcoin'i merkez bankasına teslim etmeleri gerektiğinden, birçok madencilik tesisi yer altına geçmeyi veya kuralları aşmayı tercih ediyor. Analiz kuruluşları, 2024 yılı itibarıyla İran'ın küresel Bitcoin hash gücündeki payının yaklaşık %3,1'e düştüğünü tahmin ediyor.
İran hükümetinin dijital para konusundaki tutumu birçok kez değişiklik göstermiştir; düzenleyici politikaları, erken aşamalarda açık bir tutumdan giderek sıkı bir tutuma doğru bir seyir izlemiştir.
2018 yılından itibaren İran, dijital para madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı ve zaten yaygın olan madencilik işletmelerini düzenlemeyi amaçladı. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipman kullanmasını zorunlu kılan önlemler aldı ve madencilik gelirlerinin yalnızca belirli bir fiyattan merkez bankasına satılmasına izin verdi, ayrıca ihracat elektrik tarifesi üzerinden elektrik ücreti ödenmesi gerekti. Düşük elektrik fiyatları, Çin de dahil olmak üzere yabancı madencilerin İran'a yatırım yaparak madencilik yapmaya gelmesini sağladı.
2020 yılında kısa bir süreliğine dünya genelinde ilk beşe girmiş olan bir madencilik havuzu, Çinli madencilerin İran'da altın arayışının bir temsilcisidir. Medya, bu madencilik havuzunun ortağıyla özel bir röportaj yapmıştı, İran'da deniz taşımacılığı yapanlar, İranlı madencilerin elinden geri dönüşüm fiyatıyla on binlerce madencilik makinesi satın almış ve kendi yerel ilişkilerini kullanarak İran'ın en büyük uyumlu madencilik sahasını kurmuşlardır.
Ancak bu "enerji değişim madeni" modeli elektrik sıkıntısını hızla artırdı. 2021 Mayısında, nadir bir yaz elektrik kesintisi sonrasında, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, elektrik şebekesindeki yükü hafifletmek için tüm şifreleme para madenciliği faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak getirdi, bu yasak o yıl Eylül ayının sonuna kadar sürdü. Resmi verilere göre, yasal madenler yaklaşık 300 milyon kilovat saat elektrik tüketirken, izinsiz yasadışı madenlerin elektrik tüketimi 2 milyar kilovat saati buldu ve bu, halkın elektrik ihtiyacını ciddi şekilde etkiledi. Sonrasında her yaz elektrik talep zirve döneminde, hükümet belirli madenleri kısa süreliğine kapatmayı tercih etti, böylece sivil elektrik arzını garanti altına aldı.
Ticaret düzenlemeleri açısından, İran Merkez Bankası 2020'de yurtiçinde yabancı madencilik dijital paralarının kullanılmasını yasakladı ve şifreleme para akışının kontrolünü güçlendirdi. 2022'den sonra, İran düzenleyici kurumları şifreleme reklamları ve madenci satışları üzerindeki kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık ayında, İran resmi olarak internet üzerinde şifreleme madencilik makineleri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımını yasakladı ve ana e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerini kaldırmalarını talep etti. Aynı ay, enerji idaresi de yasadışı madenciliğe karşı yasal sorumluluk uygulanacağını belirtti.
Bu önlemler aynı zamanda uyumlu madenlerin yalnızca yeterli enerji arzı olduğunda çalışmasını ve yoğun saatler dışında enerji kullanımına izin verilmemesini talep ediyor. Görüldüğü gibi, madencilik makinelerinin yaygınlaşmasının neden olduğu enerji tüketimi ve güvenlik sorunları belirgin hale geldiğinde, hükümet madencilik endüstrisini daha sıkı bir şekilde düzenlemeye başladı. 2024 sonunda, denetim odak noktası kripto ticaretinin kendisine kaydırıldı. İran Merkez Bankası, 2024 Aralık'ta yeni düzenlemeler duyurarak, yurtiçindeki web sitelerinde dijital para ve yerel para birimi arasındaki değişim işlemlerini engellemeyi amaçladı. 2025 Ocak'ta, tüm yerel borsaların bu kanaldan düzenleme sistemine bağlanmasını talep eden hükümet tarafından belirlenen bir ticaret arayüzü (API) de tanıtıldı; bu, kullanıcı kimlik bilgileri ve fon akışını izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla.
2025 yılının Şubat ayında, İran resmi olarak herhangi bir ortamda ve platformda şifreleme para reklamı yayınlamayı yasakladığını duyurdu. Ardından, Haziran ayında meydana gelen bir hacker olayı sonrasında, İran Merkez Bankası şifreleme ticareti üzerindeki kontrolünü daha da güçlendirdi: Analiz şirketlerine göre, İran hükümeti yerel şifreleme platformlarının yalnızca her gün saat 10:00 ile 20:00 arasında faaliyet göstermesine izin verdi (sözde "şifreleme ticareti sokağa çıkma yasağı"), bu da düzenleyici etkinliği artırmak ve fonların dışa akışını sınırlamak amacıyla yapıldı. Çeşitli kısıtlayıcı tedbirler birbiri ardına ortaya çıktı ve bu durum bir bakıma yetkililerin yeniliği teşvik etme ile finansal güvenliği sağlama arasındaki dengeyi gözetme çabalarını yansıtmaktadır.
 kurallarını da göz önünde bulundurmak zorundadır. İslam öğretileri, her türlü yüksek faiz (Riba) ve kumarı (Gharar) yasaklamaktadır ve şifreleme para ticareti, dalgalanmanın sert olması ve belli bir spekülatif doğası nedeniyle bazı muhafazakarlar tarafından sorgulanmıştır.
İran'ın en yüksek lideri buna nispeten açık bir tutum sergilemektedir. 2021'de açıkça belirtti ki, şifreleme para birimlerinin alım satımı ve üretimi "İran İslam Cumhuriyeti'nin yasa ve yönetmeliklerine uymalıdır" ve otomatik olarak İslami öğretilerle çelişiyor olarak kabul edilmez. Diğer bir deyişle, hükümet izin verdiği sürece, kurallara uygun olarak gerçekleştirilen dijital para işlemleri "yasadışı" değildir. Ayrıca, en yüksek lider din camiasından şifreleme para birimlerini de içeren toplumsal yeni sorunlarla ilgili görüş bildirmelerini istemiştir, böylece dini hukuk güncel kalabilir.
Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tam olarak一致 değildir. İran'ın ünlü Şii büyük ayetullahı temkinli bir tutum sergilemektedir. O, Bitcoin gibi şifreleme para birimlerinin "birçok belirsizlik" taşıdığını, örneğin devlet desteğinin olmaması ve kötüye kullanılma kolaylığı gibi nedenlerle, bu nedenle işlemlerinin İslam hukuku gerekliliklerine uymadığını düşünmektedir. Diğer bazı dini liderler ise, inananların hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha deneyimli dini açıklamalara uymalarını talep etmektedir.
İran resmi olarak şifreleme para birimlerini açık bir dini yasak olarak görmemesine rağmen, pratikte, spekülatif aşırılıklardan kaçınarak, ulusal yasaların izin verdiği ve denetim çerçevesi içinde hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu tutum, bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.
Birden fazla ekonomik belirsizlik faktörü altında, şifreleme varlıkları yine de büyük bir genç İranlı ve teknoloji profesyonelinin ilgisini çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojisinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve İran'ın dış iletişiminin giderek daha açık hale gelmesiyle birlikte, sıradan halkın dijital para ticaretine katılımının eşiğinin düştüğünü göstermektedir.
En tipik örnek ise 2024 yazında, bir anlık mesajlaşma yazılımındaki "puan kazan" mini oyunlarının İran'da popüler olması sonrası üst düzey yetkililerin tepkisini çekmesidir. O dönemde İran Ulusal Siber Alan Merkezi sözcüsü bir uyarıda bulunarak, son zamanlarda birçok süper grupta İranlı kullanıcıların tartışmalarını çokça okuduğunu belirtti ve oyun kullanarak dijital para madenciliği yapmanın siber suçların yuvası haline geldiğini söyledi.
Bu tartışma, dini camianın da dikkatini çekti; ünlü Şii alim, dijital parayı "birçok dezavantajın kaynağı" olarak tanımladı ve insanları bitcoin gibi oyunlardan uzak durmaları konusunda uyardı.
Kripto piyasasına katılmak aynı zamanda riskleri de beraberinde getiriyor. Yapılan haberlerde, İran'daki düşük şifreleme bilgi seviyesinin suçlular için tuzaklar kurduğuna dikkat çekiliyor: Dolandırıcılık vakaları artış gösteriyor, birçok yatırımcı körü körüne akım takip ederek büyük kayıplar yaşıyor. Kara borsa üzerindeki anonim işlemler de düzenleyicilere zorluklar çıkarıyor. Üstelik, piyasanın kendisi son derece dalgalı ve olgun bir yasal koruma eksikliği bulunması, bazı İran ailelerinin bu tür varlıklara karşı temkinli hatta beklemedikleri bir tutum sergilemesine neden oluyor.
Genel olarak, dijital paranın İran'da giderek daha fazla kabul görmesine rağmen, onun yasallığı, güvenliği ve ahlaki durumu etrafındaki tartışmalar devam ediyor. Günümüzde, İran hükümetinin interneti büyük ölçüde kısıtladığı ve birçok bölgede internet kesintilerinin yaşandığı bir ortamda, sıradan insanlar için savaş ve ulusun varoluşsal sorunları karşısında, kripto piyasasının gelişim perspektifi belki de kimsenin umurunda değil.
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
17 Likes
Reward
17
4
Repost
Share
Comment
0/400
gas_fee_therapist
· 08-12 11:53
Yine bir grup enayinin insanları enayi yerine koymak sahnesi.
View OriginalReply0
ForkMaster
· 08-12 11:52
Biz üç çocuğa bakanlar biliyor ki, bu sözleşmedeki açık çok bariz.
View OriginalReply0
CrashHotline
· 08-12 11:37
Güldüm, biraz hacker saldırısı olunca hemen korkudan altıma yaptım.
Tanrı'nın hükmü altındaki şifreleme gölgeleri: Yaptırımlar, Hacker ve Ticaret Sokağa Çıkma Yasağı
Şifreleme piyasası Orta Doğu jeopolitikasının yeni savaş alanı haline geliyor, dinî otorite altında Dijital Para gölgeleniyor
Orta Doğu bölgesindeki siyasi çatışmalar, Dijital Para alanına sıçradı.
18 Haziran 2025'te, İran'ın en büyük dijital para borsa platformu, sektörü şok eden bir siber saldırıya uğradı. "Serçe Avcısı" adını veren bir hacker grubu, platformun sistemine sızarak yaklaşık 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Bu grup, platformu uluslararası yaptırımları aşmak ve yasadışı faaliyetlere finansman sağlamakla suçlayarak, çalınan fonları siyasi mesajlar içeren hesaplara aktardı.
Hackerlar, sosyal medya üzerinden bu siber saldırıların, platformun yaptırımları aşmak ve yasa dışı faaliyetleri finanse etmek için önemli bir araç haline gelmesi nedeniyle gerçekleştiğini uyararak paylaşımlarda bulunuyor. Bu faaliyetlerle ilgili altyapı işbirliği, varlıkları risk altına sokabilir.
Bu korkunç hacker olayı sadece İran'ın büyük şifreleme pazarını ifşa etmekle kalmadı, aynı zamanda insanların şunu fark etmesini sağladı: Dünyada hala var olan ve şu ana kadar tamamen İslam teokratik yönetimi uygulayan tek ülke, aynı zamanda dijital para sektörüyle derin bir şekilde iç içe geçmiş durumda.
Motivasyon: Yaptırımlara Maruz Kalan Finansman Kanalları
İran'ın dijital para piyasası yıllardır gelişim göstermektedir; şifreleme varlıklarına olan ilgisi ise öncelikle ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanmaktadır. Sert yaptırımlarla karşı karşıya kalan İran'ın geleneksel finans kanalları kısıtlanmış, uluslararası ticaret ve fon transferleri engellenmiştir. Bu durumda, dijital para alternatif bir araç olarak görülmektedir.
Analizler, ülkenin ekonomik durumunun kripto piyasasının gelişimini de destekleyen önemli bir faktör olduğunu belirtmektedir. İran uzun süredir yüksek enflasyon ve para birimi değer kaybı baskısıyla karşı karşıya kalıyor, yerel para birimi sürekli zayıflıyor. Hisse senedi piyasası büyük dalgalanmalara sahne oluyor, bu da birçok tasarruf sahibini riskten korunmak amacıyla dijital paraya yatırım yapmaya zorluyor. Sıradan İran halkı için şifreleme varlıkları, özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde, değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülüyor.
Blockchain güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında İran'daki büyük borsa platformlarına akan dijital para miktarı yaklaşık 3 milyar dolar civarındadır. Bu saldırıya uğrayan platform, ülkenin en büyük borsa platformudur ve pazar payı yaklaşık %87'dir. Diğer önemli platformlar arasında birkaç yerel borsa da bulunmaktadır. Bu yerel borsaların, düzenleyici otoritelerin izniyle faaliyet göstermesi ve kara para aklamayı önleme (AML) ve müşteri tanıma (KYC) gibi düzenlemelere uyması gerekmektedir.
Ayrıca, bazı raporlara göre, İran içindeki dijital para ticaretinin büyük kısmı belirli borsalar aracılığıyla uluslararası piyasa ile entegre edilmektedir. Blockchain araştırma kuruluşunun verilerine göre, 2018'den 2022'nin sonuna kadar belirli bir platform, 8 milyar dolarlık İran ticareti gerçekleştirmiştir; bu platformdan biri, 7.8 milyar dolarlık ticaret işlemi yapmıştır. Bu platform ayrıca, 2021'de yayımlanan bir blog yazısında müşterilerini belirli bir coin kullanarak anonim ticaret yapmaya teşvik etmiş, "yaptırımlar nedeniyle varlık güvenliğini tehlikeye atmamak" için.
Kripto varlıklar dışında, blok zinciri teknolojisi geliştirme konusunda İran hükümeti son yıllarda da bazı adımlar atmıştır. En temsilci projeleri, resmi destekli iki blok zinciri projesidir: Kuknos ve Borna. Kuknos ağı, 2019 yılında İran'ın dört büyük bankası tarafından ortaklaşa kurulan bir teknoloji şirketi tarafından tanıtılmıştır ve yerel token'i bankacılık sisteminin iç hesaplamaları için kullanılmaktadır. Aynı dönemde, İran Merkez Bankası, Borna platformunu geliştirmek üzere blok zinciri şirketleri ile işbirliği yapmıştır; bu platform, Hyperledger Fabric gibi teknolojilere dayanarak finansal kuruluşlara blok zinciri destekli uygulama çerçeveleri sunmaktadır. Bu, İran resmi makamlarının blok zinciri teknolojisini finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmak için kullanmayı umduğunu göstermektedir.
Ayrıca, İran'ın Rusya ile birlikte altın destekli bir sınır ötesi stabilcoin geliştirmek için işbirliği yaptığı iddia ediliyor; bu, iki ülkenin ticaret işlemlerini gerçekleştirmek ve finansal yaptırımlardan kaçınmak amacıyla kullanılacak. Ayrıca, İran Merkez Bankası'nın kendi Merkez Bankası Dijital Parası'nı oluşturmayı araştırdığı ve daha önce bunu komşu ülkelerin temizleme sistemleri ile entegre etmeyi planladığına dair raporlar da var.
İran'ın zengin enerji kaynaklarından faydalanarak, ülke 2018'de şifreleme para madenciliği endüstrisini yasal bir sanayi olarak tanıdı. 2021'de İran, dünya genelindeki bitcoin hash gücünün yaklaşık %4.5'ini oluşturdu ve yılda yaklaşık 1 milyar dolar değerinde bitcoin üretti; bu, ithalat ticareti ve yaptırım etkilerini hafifletmek için kullanıldı. İran hükümeti de bunu memnuniyetle karşıladı ve kripto para madencilik tesislerine indirimli elektrik fiyatı politikası uyguladı.
Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği elektrik şebekesi yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle madencilerin kazandıkları Bitcoin'i merkez bankasına teslim etmeleri gerektiğinden, birçok madencilik tesisi yer altına geçmeyi veya kuralları aşmayı tercih ediyor. Analiz kuruluşları, 2024 yılı itibarıyla İran'ın küresel Bitcoin hash gücündeki payının yaklaşık %3,1'e düştüğünü tahmin ediyor.
Politika: Açıkken Sıkılaşmaya, Şifreleme İşlemleri Sokağa Çıkma Yasağı Uygulaması
İran hükümetinin dijital para konusundaki tutumu birçok kez değişiklik göstermiştir; düzenleyici politikaları, erken aşamalarda açık bir tutumdan giderek sıkı bir tutuma doğru bir seyir izlemiştir.
2018 yılından itibaren İran, dijital para madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı ve zaten yaygın olan madencilik işletmelerini düzenlemeyi amaçladı. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipman kullanmasını zorunlu kılan önlemler aldı ve madencilik gelirlerinin yalnızca belirli bir fiyattan merkez bankasına satılmasına izin verdi, ayrıca ihracat elektrik tarifesi üzerinden elektrik ücreti ödenmesi gerekti. Düşük elektrik fiyatları, Çin de dahil olmak üzere yabancı madencilerin İran'a yatırım yaparak madencilik yapmaya gelmesini sağladı.
2020 yılında kısa bir süreliğine dünya genelinde ilk beşe girmiş olan bir madencilik havuzu, Çinli madencilerin İran'da altın arayışının bir temsilcisidir. Medya, bu madencilik havuzunun ortağıyla özel bir röportaj yapmıştı, İran'da deniz taşımacılığı yapanlar, İranlı madencilerin elinden geri dönüşüm fiyatıyla on binlerce madencilik makinesi satın almış ve kendi yerel ilişkilerini kullanarak İran'ın en büyük uyumlu madencilik sahasını kurmuşlardır.
Ancak bu "enerji değişim madeni" modeli elektrik sıkıntısını hızla artırdı. 2021 Mayısında, nadir bir yaz elektrik kesintisi sonrasında, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, elektrik şebekesindeki yükü hafifletmek için tüm şifreleme para madenciliği faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak getirdi, bu yasak o yıl Eylül ayının sonuna kadar sürdü. Resmi verilere göre, yasal madenler yaklaşık 300 milyon kilovat saat elektrik tüketirken, izinsiz yasadışı madenlerin elektrik tüketimi 2 milyar kilovat saati buldu ve bu, halkın elektrik ihtiyacını ciddi şekilde etkiledi. Sonrasında her yaz elektrik talep zirve döneminde, hükümet belirli madenleri kısa süreliğine kapatmayı tercih etti, böylece sivil elektrik arzını garanti altına aldı.
Ticaret düzenlemeleri açısından, İran Merkez Bankası 2020'de yurtiçinde yabancı madencilik dijital paralarının kullanılmasını yasakladı ve şifreleme para akışının kontrolünü güçlendirdi. 2022'den sonra, İran düzenleyici kurumları şifreleme reklamları ve madenci satışları üzerindeki kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık ayında, İran resmi olarak internet üzerinde şifreleme madencilik makineleri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımını yasakladı ve ana e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerini kaldırmalarını talep etti. Aynı ay, enerji idaresi de yasadışı madenciliğe karşı yasal sorumluluk uygulanacağını belirtti.
Bu önlemler aynı zamanda uyumlu madenlerin yalnızca yeterli enerji arzı olduğunda çalışmasını ve yoğun saatler dışında enerji kullanımına izin verilmemesini talep ediyor. Görüldüğü gibi, madencilik makinelerinin yaygınlaşmasının neden olduğu enerji tüketimi ve güvenlik sorunları belirgin hale geldiğinde, hükümet madencilik endüstrisini daha sıkı bir şekilde düzenlemeye başladı. 2024 sonunda, denetim odak noktası kripto ticaretinin kendisine kaydırıldı. İran Merkez Bankası, 2024 Aralık'ta yeni düzenlemeler duyurarak, yurtiçindeki web sitelerinde dijital para ve yerel para birimi arasındaki değişim işlemlerini engellemeyi amaçladı. 2025 Ocak'ta, tüm yerel borsaların bu kanaldan düzenleme sistemine bağlanmasını talep eden hükümet tarafından belirlenen bir ticaret arayüzü (API) de tanıtıldı; bu, kullanıcı kimlik bilgileri ve fon akışını izlemeyi kolaylaştırmak amacıyla.
2025 yılının Şubat ayında, İran resmi olarak herhangi bir ortamda ve platformda şifreleme para reklamı yayınlamayı yasakladığını duyurdu. Ardından, Haziran ayında meydana gelen bir hacker olayı sonrasında, İran Merkez Bankası şifreleme ticareti üzerindeki kontrolünü daha da güçlendirdi: Analiz şirketlerine göre, İran hükümeti yerel şifreleme platformlarının yalnızca her gün saat 10:00 ile 20:00 arasında faaliyet göstermesine izin verdi (sözde "şifreleme ticareti sokağa çıkma yasağı"), bu da düzenleyici etkinliği artırmak ve fonların dışa akışını sınırlamak amacıyla yapıldı. Çeşitli kısıtlayıcı tedbirler birbiri ardına ortaya çıktı ve bu durum bir bakıma yetkililerin yeniliği teşvik etme ile finansal güvenliği sağlama arasındaki dengeyi gözetme çabalarını yansıtmaktadır.
 kurallarını da göz önünde bulundurmak zorundadır. İslam öğretileri, her türlü yüksek faiz (Riba) ve kumarı (Gharar) yasaklamaktadır ve şifreleme para ticareti, dalgalanmanın sert olması ve belli bir spekülatif doğası nedeniyle bazı muhafazakarlar tarafından sorgulanmıştır.
İran'ın en yüksek lideri buna nispeten açık bir tutum sergilemektedir. 2021'de açıkça belirtti ki, şifreleme para birimlerinin alım satımı ve üretimi "İran İslam Cumhuriyeti'nin yasa ve yönetmeliklerine uymalıdır" ve otomatik olarak İslami öğretilerle çelişiyor olarak kabul edilmez. Diğer bir deyişle, hükümet izin verdiği sürece, kurallara uygun olarak gerçekleştirilen dijital para işlemleri "yasadışı" değildir. Ayrıca, en yüksek lider din camiasından şifreleme para birimlerini de içeren toplumsal yeni sorunlarla ilgili görüş bildirmelerini istemiştir, böylece dini hukuk güncel kalabilir.
Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tam olarak一致 değildir. İran'ın ünlü Şii büyük ayetullahı temkinli bir tutum sergilemektedir. O, Bitcoin gibi şifreleme para birimlerinin "birçok belirsizlik" taşıdığını, örneğin devlet desteğinin olmaması ve kötüye kullanılma kolaylığı gibi nedenlerle, bu nedenle işlemlerinin İslam hukuku gerekliliklerine uymadığını düşünmektedir. Diğer bazı dini liderler ise, inananların hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha deneyimli dini açıklamalara uymalarını talep etmektedir.
İran resmi olarak şifreleme para birimlerini açık bir dini yasak olarak görmemesine rağmen, pratikte, spekülatif aşırılıklardan kaçınarak, ulusal yasaların izin verdiği ve denetim çerçevesi içinde hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu tutum, bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.
Birden fazla ekonomik belirsizlik faktörü altında, şifreleme varlıkları yine de büyük bir genç İranlı ve teknoloji profesyonelinin ilgisini çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojisinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve İran'ın dış iletişiminin giderek daha açık hale gelmesiyle birlikte, sıradan halkın dijital para ticaretine katılımının eşiğinin düştüğünü göstermektedir.
En tipik örnek ise 2024 yazında, bir anlık mesajlaşma yazılımındaki "puan kazan" mini oyunlarının İran'da popüler olması sonrası üst düzey yetkililerin tepkisini çekmesidir. O dönemde İran Ulusal Siber Alan Merkezi sözcüsü bir uyarıda bulunarak, son zamanlarda birçok süper grupta İranlı kullanıcıların tartışmalarını çokça okuduğunu belirtti ve oyun kullanarak dijital para madenciliği yapmanın siber suçların yuvası haline geldiğini söyledi.
Bu tartışma, dini camianın da dikkatini çekti; ünlü Şii alim, dijital parayı "birçok dezavantajın kaynağı" olarak tanımladı ve insanları bitcoin gibi oyunlardan uzak durmaları konusunda uyardı.
Kripto piyasasına katılmak aynı zamanda riskleri de beraberinde getiriyor. Yapılan haberlerde, İran'daki düşük şifreleme bilgi seviyesinin suçlular için tuzaklar kurduğuna dikkat çekiliyor: Dolandırıcılık vakaları artış gösteriyor, birçok yatırımcı körü körüne akım takip ederek büyük kayıplar yaşıyor. Kara borsa üzerindeki anonim işlemler de düzenleyicilere zorluklar çıkarıyor. Üstelik, piyasanın kendisi son derece dalgalı ve olgun bir yasal koruma eksikliği bulunması, bazı İran ailelerinin bu tür varlıklara karşı temkinli hatta beklemedikleri bir tutum sergilemesine neden oluyor.
Genel olarak, dijital paranın İran'da giderek daha fazla kabul görmesine rağmen, onun yasallığı, güvenliği ve ahlaki durumu etrafındaki tartışmalar devam ediyor. Günümüzde, İran hükümetinin interneti büyük ölçüde kısıtladığı ve birçok bölgede internet kesintilerinin yaşandığı bir ortamda, sıradan insanlar için savaş ve ulusun varoluşsal sorunları karşısında, kripto piyasasının gelişim perspektifi belki de kimsenin umurunda değil.
![kripto piyasası成以伊暗战新战场，神权政体下的kripto piyasası蒙阴影])https://img-cdn.gateio.im/webp-social/moments-277a548209de7004cb0622fe0a5727cc.webp(